Dysfunkcje integracji bodźców zapachowych a nietypowe nawyki żywieniowe u dzieci – perspektywa logopedy

Neurobiologia percepcji powonienia

Choć w logopedii rzadko zwraca się uwagę na węch, ma on duże znaczenie dla odczuwania smaków i nawyków jedzeniowych. U dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej często występuje nadwrażliwość na zapachy (hiperosmia), ich poszukiwanie lub osłabione odczuwanie (hiposmia), co może utrudniać jedzenie i karmienie. 
Percepcja zapachów realizowana jest przez komórki receptorów w nabłonku węchowym, które przekazują informację do opuszki węchowej, a następnie do odpowiednich struktur mózgu1. Uszkodzenia tych mechanizmów oraz zakłócenia w modulacji sensorycznej mogą prowadzić do m.in. zmniejszonej zdolności różnicowania bodźców, zaburzeń habituacji, patologicznie nasilonych reakcji awersyjnych.

Zaburzenia przetwarzania bodźców zapachowych w kontekście integracji sensorycznej a implikacje dla rozwoju funkcji oralnych i zachowań żywieniowych

W obszarze integracji sensorycznej może dochodzić do deficytu zdolności adaptacyjnych na bodźce zapachowe, co prowadzi do strategii radzenia sobie – obronności sensorycznej oraz silnych reakcji emocjonalnych. Zaburzenia te manifestują się jako nieadekwatne, często skrajne odpowiedzi emocjonalno-behawioralne na zapachy, co z kolei zakłócać może równowagę żywieniową. Silne mechanizmy obronne połączone z brakiem przyzwyczajania się i rozróżniania zapachów mogą stale pobudzać układ odpowiedzialny za reakcję stresową (oś HPA). Może to prowadzić do unikania niektórych grup pokarmów, wybiórczego jedzenia, a nawet wtórnego odrzucania smaków i zapachów2. Dochodzi do tego, że informacja zapachowa (pochodząca z konkretnego jedzenia) nie jest przetwarzana jako neutralna lub przyjemna, lecz jako zagrożenie, co w konsekwencji może uruchamiać reakcje typu „walcz – uciekaj” i utrudnia proces habituacji do nowych doświadczeń żywieniowych i społecznych3.
Układ węchowy, jako integralna część systemu limbicznego, ma bezpośrednie połączenia z obszarami mózgu odpowiedzialnymi za regulację emocj...