Gdy zapach prowadzi do słowa – zastosowanie stymulacji węchowej Olfactor w terapii logopedycznej. Studium przypadku

Zapach, oddech i słowo: rola węchu w terapii logopedycznej

Zmysł węchu stymuluje wiele obszarów mózgu kluczowych dla rozwoju językowego, emocjonalnego i poznawczego. Bodźce zapachowe bezpośrednio aktywują opuszkę węchową, która przekazuje sygnały do pierwotnej kory węchowej, a następnie do ciała migdałowatego, hipokampu, kory oczodołowo-czołowej oraz przedczołowej (Mydlikowska-Śmigórska, Śmigórski 2016). Struktury te tworzą zintegrowaną sieć odpowiedzialną za przetwarzanie emocji, pamięci oraz informacji językowych, co wskazuje na duże znaczenie zapachów w rozwoju i terapii mowy. Narząd powonienia zlokalizowany jest w sklepieniu jamy nosowej. U dorosłego człowieka nabłonek węchowy zajmuje powierzchnię około 5 cm² i zawiera nawet 5 milionów komórek receptorowych odpowiedzialnych za odbiór bodźców zapachowych (Sadowski 2001). 
Ta precyzyjnie ukształtowana struktura umożliwia odbiór i interpretację informacji zapachowych, które – jak dowodzą liczne badania – mogą wpływać na rozwój funkcji językowych, emocjonalnych i komunikacyjnych (Hamerlińska 2020: 47–53).    
Stymulacja węchowa znajduje coraz szersze zastosowanie w terapii dzieci z zaburzeniami mowy oraz integracji sensorycznej. Węch staje się dynamicznie rozwijającym się obszarem badań w logopedii, a jego znaczenie w rozwoju mowy zyskuje uznanie zarówno wśród praktyków, jak i w gronie badaczy. Bodźce zapachowe aktywizują pierwotne funkcje biologiczne – oddychanie i przyjmowanie pokarmu – które stanowią fundament rozwoju komunikacji werbalnej. Zmysł powonienia jest stosunkowo dobrze rozwinięty już u noworodka. Niemowlę potrafi nie tylko lokalizować zapachy, lecz także różnicować je pod względem przyjemności1. Odbierane bodźce zapachowe wspierają integrację sensoryczną oraz rozwój ośrodkowego układu nerwowego, ułatwiając tym samym pojawienie się pierwszych reakcji werbalnych. Zapachy stanowią jedne z pierwszych bodźców odbieranych przez dziecko z otoczenia, a ich integracja z bodźcami wzrokowymi i słuchowymi może wspomagać proces nazywania i rozwó...