Dział: Z praktyki logopedy
Dotychczas społeczność osób LGBTQ+ pozostawała w dużej mierze niezauważona przez środowisko polskich logopedów. A jednak, jak pokazują doświadczenia praktyków w Europie Zachodniej, w Stanach Zjednoczonych oraz w Australii, afirmująca terapia głosu może być jednym z ważnych etapów tranzycji, czyli procesu, który prowadzi do dopasowania brzmienia głosu do odczuwanej tożsamości płciowej. Istnieje pilna potrzeba zapoznania logopedów ze światowymi standardami w tym zakresie.
Logopedzi pracujący z osobami z jąkaniem i ich rodzinami mają dziś coraz więcej narzędzi (skal, testów, kwestionariuszy) do przeprowadzania rzetelnej diagnozy w tym zakresie. Jeszcze niedawno diagnoza neurologopedyczna osób z jąkaniem skupiała się głównie na ocenie objawów jąkania (ilościowych i jakościowych). Współcześnie American Speech-Language-Hearing Association (ASHA [online]) zaleca, by procedura diagnostyczna obejmowała bezpośrednią ocenę afektywnych, behawioralnych i poznawczych objawów jąkania, ujętą w wielu sytuacjach komunikacyjnych. Ocena ta powinna uwzględniać potrzeby klienta i rodziny, a także środowisko komunikacyjne osoby jąkającej się. Istotna jest ocena wpływu jąkania na osobę z jąkaniem i na jej najbliższe otoczenie. Jak podkreślają Faściszewska i Tuchowska (2017), zastosowanie procedury diagnostycznej w znacznej mierze zależy od paradygmatu terapeutycznego, w jakim jest osadzony terapeuta: czy jest to metoda jąkania bardziej płynnego, czy metoda mówienia bardziej płynnego, czy podejście integrujące wyżej wymienione metody.
Diagnoza dziecka, które przychodzi do gabinetu terapeutycznego, jest najważniejszym pierwszym krokiem do uzyskania rozwiązania trudności i zniwelowania przyczyn zaistniałych nieprawidłowości w zakresie mowy, komunikacji czy ruchu. Rozwój człowieka następuje w wyniku stopniowej koordynacji i scalania jednostek czynnościowych receptorów czuciowych, słuchu i wzroku, kory mózgowej z efektorami obwodowymi. Żeby postawić prawidłową diagnozę, osoba diagnozująca – diagnosta – zobligowana jest do posiadania specjalistycznej wielopłaszczyznowej wiedzy, obejmującej nie tylko obszar pojedynczych trudności, ale także innych, skorelowanych ze sobą obszarów. Holistycznie patrząc na dziecko, można znaleźć odpowiedni łańcuch przyczynowo-skutkowy, co powoduje utożsamienie pierwszego ogniwa odpowiedzialnego za obrazujące trudności. Na podstawie diagnozy, jako jednego z elementów rozpoznania dziecka, formułuje się wnioski diagnostyczne, a następnie plan terapeutyczny, który ma za zadanie pomóc osiągnąć zadowalające rezultaty, zniwelować trudności lub usprawnić funkcje i struktury – w zależności od tego, jak duża jest skala dysfunkcji, z którymi boryka się dziecko.
Test Kompetencji Komunikacyjnej (TKK) jest pierwszym polskim testem do oceny globalnej sprawności językowej i komunikacyjnej dzieci w wieku szkolnym (7–15 lat). Został on wystandaryzowany, znormalizowany i wydany w 2022 r. przez Pracownię Testów Psychologicznych i Pedagogicznych (pracowniatestow.pl). Składa się on z trzech części: 1. podręcznika diagnosty, 2. podręcznika technicznego, 3. protokołu badania. Komplet ten stanowi całość.
Do funkcji słuchowych w zakresie percepcji mowy zalicza się: recepcję dźwięków mowy, za którą odpowiada słuch fizjologiczny; selekcję i dyskryminację dźwięków mowy, polegające na wyodrębnianiu cech dystynktywnych oraz rozpoznaniu co najmniej dwóch odmiennych fonologicznie i fonetycznie bodźców jako różnych, za co odpowiadają słuch mowny – słuch fonematyczny (fonemowy), słuch fonetyczny, słuch prozodyczny, analiza i synteza głoskowa/sylabowa, segmentacja dzięków mowy na poziomie segmentalnym i suprasegmentalnym. Ponadto do funkcji słuchowo-językowych należą: pamięć słuchowa wypowiedzi; semantyzacja dźwięków mowy, rozumiana jako umiejętność kojarzenia brzmień ze znaczeniem, co umożliwia łączenie wzorców słuchowych wyrazów z odpowiednim pojęciem i odmienną reakcję na rozróżnialne bodźce; kontrola słuchowa wypowiedzi; lateralizacja słuchowa; lokalizacja źródła dźwięku; uwaga słuchowa (Kurkowski 2013: 25). Opisywane zjawisko jest więc bardzo złożone, przy czym pojmowanie i definiowanie poszczególnych funkcji słuchowych przez badaczy podejmujących to zagadnienie bywa odmienne.
W obliczu rosnącej złożoności współczesnego świata, profesjonalizacja i specjalizacja zawodowa stają się nie tylko kluczowymi elementami rozwoju osobistego, ale także determinantami kształtowania się indywidualnych stylów poznawczych. Styl poznawczy, definiowany jako preferowany sposób przetwarzania, postrzegania oraz zapamiętywania informacji, podlega wpływowi szeregu czynników, wśród których wykształcenie i płeć odgrywają istotną rolę.
Jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych u dzieci jest obecnie spektrum autyzmu. Tylko zrozumienie specyfiki funkcjonowania osób autystycznych pozwoli terapeutom, nauczycielom i innym specjalistom prowadzić terapię i edukację dostosowaną do ich potrzeb i możliwości. W artykule przedstawiono perspektywę terapii komunikacji osób ze spektrum autyzmu uwzględniającą specyfikę funkcjonowania ich układu nerwowego. Wskazano podstawowe kierunki oddziaływań, obejmujące: dobieranie aktywności rozwijających bazowe umiejętności społeczne, dostosowanie otoczenia oraz uwzględnianie odmiennych możliwości sensorycznych.
Afazja, jako zaburzenie mowy w wyniku ogniskowych uszkodzeń mózgu w obrębie obszaru mowy (zwykle środkowej części lewej półkuli u osób praworęcznych), stała się istotnym problemem społecznym ze względu na coraz większą liczbę osób, których dotyczy. Problem rozumienia wypowiedzi w logopedii jest kategorią wciąż mało poznaną, chociaż dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych – nie tylko z afazją. Pojawia się zatem potrzeba pogłębionych badań przy użyciu ustrukturyzowanego narzędzia badawczego zawierającego wiele prób eksperymentalno-klinicznych. Praktyka logopedyczna oraz badania empiryczne dowodzą, że zaburzenia rozumienia, chociaż typowe dla pacjentów z afazją sensoryczną, występują także w przypadku osób, u których rozpoznano afazję motoryczną, co stało się celem niniejszego opracowania.
Artykuł dotyczy zaburzeń mowy występujących u osób, u których na skutek udaru doszło do uszkodzenia mózgu. Opisane wyniki badań obrazują dynamikę zaburzeń mowy pacjentów we wczesnej fazie zdrowienia. Ukazują wpływ procesów neurokompensacyjnych na sprawność językową chorych w ostrej fazie udaru. Analiza porównawcza zaburzeń mowy obecnych u chorych neurologicznie pacjentów pozwoliła określić wpływ lateralizacji ogniska uszkodzenia na proces zdrowienia. Niezależnie od tego, w której części mózgu doszło do udaru, w okresie od trzeciej do siódmej doby po incydencie neurologicznym u każdego z badanych nastąpiła poprawa sprawności komunikacyjnych. Dowiedziono, że u osób z uszkodzeniami lewopółkulowymi poprawa sprawności dialogowej następuje szybciej niż u chorych z uszkodzeniami prawopółkulowymi.
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o to, czy cukrzyca może powodować zaburzenia mowy. Autorka w pierwszej części omawia cukrzycę jako chorobę cywilizacyjną, wskazuje na jej patomechanizmy i typy. Następnie na podstawie przeglądu literatury przedmiotu omawia codzienne funkcjonowanie diabetyków, zwracając uwagę na powikłania cukrzycy, które wiążą się z osłabieniem funkcjonowania poznawczego (rozpoznawanym jako łagodne zaburzenia poznawcze – MCI) oraz narastającymi trudnościami w sferze językowej i komunikacyjnej. Wzrastająca zachorowalność na cukrzycę i związane z jej występowaniem objawy zaburzeń mowy wymagają pilnych badań na gruncie logopedii. W pracy zostały przedstawione wstępne wyniki badań ankietowych wśród chorych na cukrzycę, których zadaniem była subiektywna ocena stanu swoich sprawności językowych. Zebrany materiał empiryczny potwierdza postawione hipotezy badawcze i pozwala zindeksować objawy zaburzeń mowy występujące przy hiperglikemii i hipoglikemii. Uzyskane wstępne wyniki oceny mowy u osób z cukrzycą wskazują na potrzebę ich pogłębienia ze względów zarówno poznawczych, jak i społecznych.